Verpleegkundige Gorreti Joy Suarez neemt deel aan een project om zorgverleners uit de Filipijnen te halen om zo het personeelstekort in de Nederlandse zorg aan te vullen.
In het kort
Door de vergrijzingsgolf raakt de verhouding tussen het aantal gepensioneerden en werkenden uit balans.
Immigratie is uiteindelijk geen oplossing voor dit probleem, al was het maar omdat steeds meer landen met vergrijzing kampen.
Het werven van werknemers in het buitenland kan wel helpen om knelpunten, zoals de zorg, aan te pakken.
Het is misschien wel het belangrijkste verschil tussen haar oude ziekenhuis op de Filipijnen en het Nederlandse ziekenhuis waar ze sinds een jaar en vier maanden werkt. Gorreti Joy Suarez — bruine krullen, verlegen lach — moet als verpleegkundige in een Nederlands ziekenhuis verplicht assertief zijn.
Suarez is een van de dertien verpleegkundigen uit de Filipijnen die in het kader van een pilot in samenwerking met OTTO Health Care naar Limburg zijn gehaald in de strijd tegen het tekort aan verpleegkundigen. Want het kost Zuyderland steeds meer moeite om ‘roosters rond te krijgen’, zegt projectleider Mirjam van der Mark.
De Filipijnen blijven vijf jaar en gaan dan terug. Suarez heeft ruim acht jaar ervaring als verpleegkundige in een ziekenhuis in Zamboanga City, in het zuiden van de Filipijnen. Dat ze nu aan de andere kant van de wereld zit, is te danken aan een bericht op sociale media, waar ze las over een ziekenhuis in Nederland dat verpleegkundigen zocht.
Opnieuw examen
Als ziekenhuis mag je volgens Van der Mark niet zomaar verpleegkundigen wegkapen uit andere landen, ook niet binnen de Europese Unie. ‘De Filipijnen, Indonesië en India staan bij de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) niet gemarkeerd als “rood”. Daar is een overschot’, zegt ze. ‘De eisen die er worden gesteld komen overeen met onze standaard.’
Om volwaardig als verpleegkundige mee te mogen draaien, moeten de Filipijnen in Nederland opnieuw examen doen; hun diploma’s worden hier niet erkend. Negen van de dertien verpleegkundigen zijn inmiddels geslaagd en hebben hun BIG-registratie op zak. Suarez hoopt het examen binnenkort af te ronden.
Met lessen Nederlands is ze op de Filipijnen al begonnen. Ze spreekt de taal goed, al was het even wennen toen bleek dat veel patiënten in het ziekenhuis Limburgs spreken. ‘Mensen zeiden steeds “enne” tegen elkaar. Ik dacht: wie is die Enne toch? Maar dat bleek Limburgs te zijn voor “hoe gaat het”.’
Het werk betaalt goed: ze is in dienst bij het ziekenhuis en verdient een veelvoud van de €400 waar ze op de Filipijnen 60 uur per week voor moest werken. Hier werkt ze 36 uur per week. Toch viel het besluit haar zwaar: haar dochtertje Olivia van zeven bleef achter bij haar opa en oma.
‘Toch vond ik dat ik dit moest doen. Het is een goede beslissing voor mijn toekomst en die van mijn dochter. Ik kan haar, weliswaar op afstand, zo een beter leven geven. In augustus ben ik vrij en ga ik vier weken naar haar toe.’
Lange wachtlijsten
Het Zuyderland is niet het enige ziekenhuis dat worstelt met de krappe arbeidsmarkt. De hele zorgsector heeft volgens het UWV te maken met veel moeilijk vervulbare vacatures.
De staatscommissie die begin dit jaar een lijvig rapport uitbracht over de impact van migratie spreekt van dubbele vergrijzing: er zijn straks veel meer mensen die zorg nodig hebben en minder mensen om voor hen te zorgen. Als dat personeel er niet is, kunnen er enorme wachtlijsten ontstaan.
Volgens recente ramingen zullen de personeelstekorten in de zorg oplopen tot 190.000 in 2033. De Sociaal -Economische Raad (SER) becijferde enkele jaren geleden dat er de komende decennia in totaal zo’n 700.000 extra personeelsleden in de sector nodig zijn, ‘een immense opgave’.
De staatscommissie, voorstander van beperkte migratie, schrijft dat immigranten kunnen om helpen ‘de meest pijnlijke arbeidsmarkttekorten in vitale publieke sectoren’ zoals de zorg aan te pakken. Maar ‘structurele immigratie’ als oplossing voor de vergrijzing is volgens de commissie ‘struisvogelgedrag’.
Dat heeft alles te maken met de aantallen. Bijzonder hoogleraar arbeidsverhoudingen Paul de Beer berekende onlangs voor de Adviesraad Migratie dat tot 2040 bijna 3 miljoen migranten nodig zijn om te voorkomen dat de verhouding tussen werkenden en gepensioneerden verder scheefgroeit.
Per jaar gaat het om 150.000 tot 180.000 migranten. De Beer: ‘Het lijkt me duidelijk dat daar geen maatschappelijk draagvlak voor is.’ De nieuwe coalitie heeft van het beperken van migratie een speerpunt gemaakt.
‘Zo’n aanpak leidt tot een soort piramidespel’, zegt Daniël van Vuuren, lid van de staatscommissie en hoogleraar sociale zekerheid en economie aan de Tilburg University. Omdat migranten zelf ook ouder worden, moeten er steeds meer naar Nederland worden gehaald om de grijze druk te blijven verlagen.
Immigratie kan vertragen
De VN berekenden begin deze eeuw wat zo’n scenario voor Duitsland betekent: om krimp van de bevolking te voorkomen zijn 17,8 miljoen migranten nodig. Om te voorkomen dat de grijze druk oploopt zouden tot halverwege deze eeuw ruim 188 miljoen migranten nodig zijn. Duitsland heeft nu 83 miljoen inwoners. Die migranten moeten ook ergens vandaan komen.
Probleem is volgens Van Vuuren dat steeds meer landen vergrijzen. De grijze druk, de verhouding tussen gepensioneerden en werkenden, is in een land Polen al bijna even hoog als in Nederland. Tegenover tien werkenden staan ongeveer drie gepensioneerden.
Landen zullen steeds meer met elkaar concurreren om gewilde migranten. Er zijn nu al landen die verpleegkundigen een permanente verblijfsvergunning in het vooruitzicht stellen in plaats van een verblijf voor een paar jaar.
De Beer: ‘Ik zeg niet dat arbeidsmigratie helemaal geen onderdeel kan uitmaken van de aanpak van het probleem. Het kan de gevolgen van de vergrijzing vertragen, maar het is geen panacee. Er is een combinatie van maatregelen nodig omdat geen enkele afzonderlijke maatregel voldoende effect heeft.’
De AOW-leeftijd stijgt al mee met de levensverwachting. Het effect daarvan op de grijze druk is volgens De Beer vergelijkbaar met de komst van 50.000 arbeidsmigranten per jaar. Veel aanvullende maatregelen zijn volgens hem impopulair, denk aan versobering van de zorg of hogere eigen bijdragen.
Van Vuuren denkt dat een verdere verhoging van de AOW-leeftijd bespreekbaar moet zijn. ‘Daar zit veel potentieel. Volgens mij kunnen mensen die bureauwerk doen best tot hun 70ste doorwerken. Dat is anders als je fysiek zwaar werk doet. Wie zittend werk doet is meestal tot zijn 70ste of 75ste nog helder van geest en fit genoeg.’
Verhoging arbeidsproductiviteit
Verder werkt nog altijd bijna de helft van de beroepsbevolking — vooral vrouwen —in deeltijd. Als iedereen fulltime gaat werken, levert dat volgens De Beer het equivalent van twee miljoen banen op.
Er zit wel een adder onder het gras: als iedereen fulltime werkt, neemt ook het aantal mantelzorgers af en zal het beroep op de zorg toenemen. De Beer: ‘Je kan wel zeggen dat mensen meer moeten gaan werken, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan.’
Daarnaast staat een grote groep van ongeveer 700.000 mensen aan de kant die wel zouden kunnen werken. Volgens De Beer is het nu, ondanks de krappe arbeidsmarkt, al moeilijk om die mensen ‘te activeren’.
Waar Van Vuuren veel van verwacht is verhoging van de arbeidsproductiviteit, door automatisering en technologische vernieuwing. ‘Het leidt tot hogere economische groei, hogere belastinginkomsten tot meer middelen voor de overheid om publieke voorzieningen te betalen’, zegt hij.
De Beer: ‘Het belangrijkste voordeel van een hogere arbeidsproductiviteit, die uiteraard in de marktsector wordt gerealiseerd, is dat je daar mensen vrijspeelt die vervolgens in de publieke sector aan de slag kunnen, bijvoorbeeld in de zorg.’ Van het invliegen van zorgpersoneel uit verre landen moeten we volgens De Beer ‘niet te veel verwachten’.
Bureaucratie
De medewerkers en het projectteam van het Zuyderland die de pilot met de Filipijnen mochten beoordelen, gaven het experiment een 7,3. Van der Mark: ‘Er zijn een aantal bottlenecks, maar over de hele linie zijn we tevreden.’
Waar Van der Mark tegenaan loopt is de bureaucratie. ‘De werk- en verblijfsvergunning (GVVA) van de eerste verpleegkundigen lopen in november af en moeten vernieuwd worden. We moeten nu wéér aantonen dat we echt alles hebben gedaan om personeel in eigen land te vinden.’
‘Daarnaast is het een lange weg voordat de Filipijnse verpleegkundigen uiteindelijk hun BIG-registratie hebben. De regels laten weinig ruimte voor maatwerk. Dat is frustrerend. We moeten echt de urgentie zien dat we iets moeten doen aan onze tekorten’, zegt Van der Mark.
Het schrikt de Filipijnen niet af. Voor Suarez opent het verblijf in Nederland nieuwe deuren, misschien op termijn ook in andere landen. En ze heeft goed nieuws. ‘Mijn zus, net als ik verpleegkundige, komt in augustus ook naar Nederland om hier te werken.’
Nederlands
